2020 йил мамлакатимизда бир қатор муҳим сиёсий воқеликлар рўй берди. Шу ўринда давлат бошқаруви йўналишида Коррупцияга қарши курашиш агентлигининг ташкил этилиши кўплаб муҳокамаларга сабаб бўлди. Айрим фуқароларимиз бундан хурсанд бўлиб, Агентликдан умид билан натижалар кута бошлаган бўлса, айрим фуқаролар “коррупцияга қарши курашувчи идоралар, комиссиялар шу пайтгача ҳам бор эди-ку, яна битта алоҳида органнинг нима зарурати бор, бюджет ташкилоти кўпайди” деган фикр билдиришди. Бир томондан, ўринли саволлар кўтарилган, яъни, Прокуратура, Давлат хавфсизлик хизмати, Ички ишлар, Адлия вазирликлари бу иллатга қарши турли йўналишларда курашиб келган. Аммо уларнинг коррупцияга қарши курашиш фаолиятини мувофиқлаштириб турувчи, коррупцияга қарши курашга тизимли ёндашувни шакллантирувчи идора мавжуд бўлмаган. Бундан ташқари, ушбу идораларнмнг деярли барчаси коррупцион ҳолат содир этганларни фош қилиш ва жавобгарликка тортиш билан шуғулланган. Ўзи у одам нега бу жиноятга қўл урди, қайси ҳуқуқий бўшлиқ ёки омил мазкур коррупцион ҳолатга йўл очиб берди, деган масала очиқ қолган. Натижада коррупция ҳолатлари бўйича сабаблар билан эмас, оқибатлар билан курашилган.

Коррупцияга қарши курашиш агентлиги эса мамлакатимизда коррупциянинг олдини олиш ва унга қарши курашиш соҳасида давлат сиёсатини амалга ошириш учун масъул бўлган махсус ваколатли давлат органи ҳисобланади. Бу борада Агентлик ташкилотлар, оммавий ахборот воситалари, фуқаролик жамияти институтлари вакилларининг биргаликдаги самарали фаолиятини таъминлаш функциясини ҳам бажаради.

Коррупцияга қарши курашиш агентлигининг ташкил этилиши ва таркибий тузилмалари Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2020 йил 29 июндаги “Ўзбекистон Республикаси Коррупцияга қарши курашиш агентлиги фаолиятини ташкил этиш тўғрисида”ги қарори билан тартибга солинади.

Агентлик тўғридан-тўғри Президентга бўйсунади ва парламент олдида ҳисобдордир. Бундан ташқари, Агентлик Коррупцияга қарши курашиш Миллий кенгашининг ишчи органи ҳам ҳисобланади.

Агентлик олдига қўйилган вазифалардан келиб чиққан ҳолда унинг бўлим ва бошқармалари ташкил этилган.

Жумладан, Агентликни Президент томонидан тайинланадиган Агентлик директори бошқаради. Директор ўринбосарлари (3 нафар) эса Агентлик директори тақдимномасига кўра Ўзбекистон Республикаси Президенти томонидан лавозимга тайинланади ва лавозимдан озод этилади.

Агентлик таркибида 4 та бошқарма мавжуд ва уларнинг асосий фаолият йўналишлари қуйидагилардан иборат:

Коррупциянинг олдини олиш ва “комплаенс-назорат” тизимини жорий этиш бошқармаси – давлат ва хўжалик бошқаруви органлари бўлган корхоналар, шу жумладан банкларда коррупцияга қарши ички назорат тизими (“комплаенс-назорат”) ҳамда коррупцияга қарши курашишнинг бошқа халқаро воситаларини жорий этиш ва самарали фаолият кўрсатишини ташкиллаштириш, замонавий усуллар ва ахборот-коммуникация технологиялари асосида коррупцияга қарши мониторинг олиб бориш, шунингдек, уларнинг мазкур соҳадаги фаолияти бўйича рейтингини тузиш каби вазифаларни бажаради.

Бошқарма томонидан ҳозирда 26 та вазирлик ва идораларда яширин иқтисодиёт ва коррупцияга қарши мувофиқлик (“комплаенс-назорат”) тизимини жорий этиш ишлари давом эттирилмоқда. Унинг ўз вақтида ва сифатли жорий этилиши Ҳисоб палатаси ва Коррупцияга қарши курашиш агентлиги томонидан назорат қилиб борилмоқда.

Давлат хизматчиларининг даромад ва мол-мулкини декларация қилиш бошқармаси – давлат хизматчиларининг даромадлари ва мол-мулкини декларация қилиш тизимини жорий этилиши ва самарали фаолият кўрсатишини ҳамда декларацияларнинг ҳаққонийлигини текширилишини ташкил этиш, шунингдек, ушбу жараёнда аниқланган коррупция ҳолатларига ўз вақтида таъсир чоралари кўрилишини таъминлайди.

Бошқарма томонидан “Давлат хизматчиларининг даромадлари, мол-мулкини декларация қилиш ва манфаатлар тўқнашуви тўғрисида”ги қонун лойиҳаси ишлаб чиқилди.

Коррупцияга қарши курашиш тизимини таҳлил ва мониторинг қилиш бошқармаси – мамлакатда коррупция ҳолатини тизимли таҳлил қилишни таъминлаш, шунингдек, коррупцияга оид хавф-хатарлар юқори бўлган соҳалар ҳамда коррупцияга оид ҳуқуқбузарликлар содир этилишининг шарт-шароитларини аниқлаш, уларни бартараф этишга қаратилган давлат ва бошқа дастурларни шакллантиради ҳамда амалга оширади.

Бошқарма вакиллари томонидан давлат харидлари соҳасидаги 30 дан ортиқ норматив-ҳуқуқий ҳужжатлардаги камчиликлар ва коррупцион хавф-хатарларни аниқлашга қаратилган таҳлиллар ўтказилиб, ҳуқуқни қўллаш соҳасида доимий мониторинг тизими йўлга қўйилди. Бошқармага келиб тушган мурожаатлар асосида ўрганилган иш ҳужжатлари бўйича турли вазирлик ва идораларга қонунбузилиш ҳолатларини бартараф қилиш юзасидан 10 та тақдимнома, 2 та огоҳлантириш ва 7 та сўровнома киритилган.   

Жамоатчилик билан алоқалар, мурожаатлар билан ишлаш ва халкаро ҳамкорлик бошқармаси – фуқароларнинг коррупцияга қарши курашиш борасида ҳуқуқий онги ва маданиятини оширишга қаратилган комплекс дастурларни ишлаб чиқиш ва амалга ошириш, коррупциянинг олдини олиш ва унга қарши курашиш масалаларига оид ахборотларни тарқатиш ҳамда коррупцияга қарши курашиш бўйича ўқитишни ташкил этиш орқали жамиятда коррупциянинг барча кўринишларига муросасиз муносабатни шакллантириш чораларини кўради.

Бошқарма фаолияти натижасида коррупцияга қарши олиб борилаётган кураш ҳақида ахборот берувчи 180 дан ортиқ интервьюлар, кўрсатув ва репортажлар тайёрланди, босма ва электрон ОАВ орқали 1000 дан ортиқ материаллар, мақолалар, қонунчилик ҳақидаги маълумотлар тарқатилди. Ижтимоий тармоқлар, хусусан телеграм мессенжерлари орқали 5000 га яқин постлар тарқатилди.

“9 декабрь — Халқаро коррупцияга қарши кураш куни” муносабати билан республика бўйлаб кенг кўламли Антикоррупция ҳафталиги ўтказилди. Антикоррупция ҳафталиги доирасида 20 дан ортиқ йирик тадбирлар, учрашувлар ташкил этилиб, уларда минглаб иштирокчилар қатнашди. “Коррупцияни биргаликда енгамиз!” танлови ҳам ўтказилди.

Шу билан бирга, Агентликда Тизимли таҳлил ва прогнозлаштириш йиғма бўлими, Кадрлар бўлими, Ички хавфсизликни таъминлаш ва ишлар бошқармаси каби бўлинмалар мавжуд.

Юқорида Агентлик тармоқларининг айрим вазифаларига тўхталиб ўтилди. Коррупцияга қарши курашиш кенг қамровли ҳаракатни тақозо этаётган айни кунларда Агентлик бошқа йўналишларда ҳам фаолиятини кенгайтириб бормоқда. Асосийси, барча саъй-ҳаракатлар ягона мақсад - мамлакатда коррупция иллатига барҳам беришга қаратилган.