Коррупцияга қарши курашиш агентлиги томонидан жисмоний ва юридик шахсларнинг мурожаатлари асосида Тошкент вилоятидаги “Культепа”, Бухоро вилоятидаги “Вардонзе ёдгорлиги” ва Тошкент шаҳридаги “Қулоқтепа (Қулоқлитепа)” археология мероси объектларининг муҳофаза қилиниши, сақланиши ва улардан фойдаланишда қонунчиликка риоя этилиши ҳолатлари ўрганилди.

Ўрганишлар айрим туман ҳокимлари ва идораларининг масъул ходимлари соҳага оид қонунчилик ижросини етарли таъминламаганлиги, зиммаларидаги вазифалар ижросига лоқайдлик билан муносабатда бўлиш орқали қонун ҳужжатлари талабларини бузиш ҳолатларига йўл қўйганлигини кўрсатди.

Хусусан, Маданий мерос агентлиги томонидан археология мероси объектларини муҳофаза қилиш ва уларни асраш борасидаги вазифалар лозим даражада бажарилмаган. Оқибатда, юқоридаги объектлар ҳокимликларнинг қарорлари билан тадбиркорларга бериб юборилганлиги натижасида уларнинг муҳофаза ҳудудларида қурилиш ишлари амалга оширилган ёки қишлоқ хўжалиги маҳсулотлари экилиб катта қисми йўқ қилинган.

Масалан, Тошкент шаҳар ҳокимининг 31.12.2015 йилги 1179-сонли қарори билан фуқаро Б.Инағомовга Юнусобод туманидаги “Қулоқтепа (Қулоқлитепа)” археология мероси объектини муҳофаза ҳудудидан “оталар чойхонаси” қуриш учун 0,06 га ер майдони ажратиб берилган. Натижада давлат манфаатларига 6,5 млрд.сўм зарар етказилган.

Назорат ишлари етарли амалга оширилмаганлиги, айрим ҳуқуқни муҳофаза қилиш идоралари томонидан ўз вақтида қонун бузилиши ҳолатларининг олдини олиш бўйича таъсир чоралари кўрилмаганлиги оқибатида Вазирлар Маҳкамасининг 04.10.2019 йилги 846-сонли қарори билан археология мероси объектлари миллий рўйхатига киритилган ҳамда давлат муҳофазасига олинган ушбу археология мероси объектларига жиддий шикаст етказилган.

Шунингдек, Тошкент вилояти Паркент тумани собиқ ҳокими “Культепа” археология ёдгорлиги ҳудудини қарор асосида тадбиркорлик субъектига бериб юборган. Тадбиркор томонидан объектнинг 2 гектар қисми ғишт қуйиш учун бузилиб, давлат манфаатларига 1 трлн. 587,6 млрд.сўм миқдорида зарар етказилган.

Ёки, Бухоро вилояти Шофиркон туманидаги “Вардонзе ёдгорлиги” археология мероси объектининг муҳофаза ҳудуди туман ҳокимининг қарори билан 124 гектардан 76 гектарга қисқартирилиб, тумандаги “Тўймурод Холмурод ўғли” фермер хўжалигига яйлов сифатида бериб юборилган. Фермер хўжалиги мансабдор шахслари археология объекти муҳофаза ҳудудида ер қазиш, ер тузиш, экин экиш ва мелиорация ишларини амалга оширганлиги оқибатида унинг маданий қатлами бузилиб, саксовул ўсимликлари ва тарихий ашёлар нобуд бўлган ҳамда давлат манфаатларига 26,7 млрд. сўм миқдорида зарар етказилган.

Ушбу археология мероси объектларига мансабдор шахслар томонидан жиддий шикаст етказилганлиги ҳолатлари бўйича Жиноят кодексининг тегишли моддалари билан жиноят иши қўзғатилиб, ҳозирда прокуратура идоралари томонидан тергов ҳаракатлари олиб борилмоқда.

Шу билан биргаликда, археология мероси объектларини муҳофаза қилиш бўйича етарли чоралар кўрилмаганлиги туфайли ҳозирда “Культепа” археология объектининг ярми йўқ бўлган. “Вардонзе ёдгорлиги” ва “Қулоқтепа” археология объектларининг муҳофаза ҳудуди бузилиб, ҳалокат ёқасига келиб қолган.

Вазирлар Маҳкамасининг 30.09.2019 йилдаги 265-сон қарори билан тасдиқланган Низом талабларига зид равишда маданий мерос объектларини муҳофаза қилишни таъминлаш мақсадида “Қулоқтепа” археология объектига жамоатчи инспектор бириктирилмаган.

Шунингдек, “Маданий мерос объектларини муҳофаза қилиш ва улардан фойдаланиш тўғрисида”ги Қонуннинг 10-моддаси талабларига зид равишда “Қулоқтепа” ва “Культепа” археология мероси объектларида муҳофаза белгилари ўрнатилмаган ва уларга кадастр ҳужжатлари расмийлаштирилмаган.

Ушбу Қонуннинг 17-18-моддалари талабларидан келиб чиқиб, уларнинг муҳофаза ҳудуд (тегра)лари белгилаб қўйилмаган, кўрикдан ўтказилмаган ва жорий ҳолати қайд қилиб қўйилмаган.

Қайд этилган қонун бузилиши ҳолатларининг келиб чиқишига Маданий мерос агентлиги ва унинг ҳудудий бошқармалари томонидан “Археология мероси объектларини муҳофаза қилиш ва улардан фойдаланиш тўғрисида”ги, “Маданий мерос объектларини муҳофаза қилиш ва улардан фойдаланиш тўғрисида”ги қонунлари, Ўзбекистон Республикаси Президентининг 06.04.2021 йилги “Туризм, спорт ва маданий мерос соҳаларида давлат бошқаруви тизимини янада такомиллаштириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги ПФ-6199-сон Фармони, 19.06.2021 йилги “Ўзбекистон Республикаси Туризм ва спорт вазирлиги ҳузуридаги маданий мерос агентлиги фаолиятини ташкил этиш ҳамда соҳани инновацион ривожлантириш чора-тадбирлари тўғрисида”и ПҚ-5150-сон Қарори ҳамда соҳавий норматив-ҳуқуқий ҳужжатлар ижроси таъминланмагани ва етарли назорат ўрнатилмагани сабаб бўлган.

Баён этилганларга кўра, Агентлик томонидан Ўзбекистон Республикаси Президентининг 29.06.2020 йилдаги «Ўзбекистон Республикасида коррупцияга қарши курашиш тизимини такомиллаштириш бўйича қўшимча чора-тадбирлар тўғрисида»ги ПФ-6013-сон Фармонининг 4-бандига асосан қонун бузилиши ҳолатларини, жумладан коррупцияни келтириб чиқарувчи сабаб ва шарт-шароитларни бартараф этиш юзасидан ташкилий ва амалий чора-тадбирлар белгилашни сўраб, Ўзбекистон Республикаси Туризм ва маданий мерос вазирлигига тақдимнома киритилди.

Коррупцияга қарши курашиш агентлиги

Ахборот хизмати