Korrupsiyaga qarshi kurashish agentligi tomonidan jismoniy va yuridik shaxslarning murojaatlari asosida Toshkent viloyatidagi “Kultepa”, Buxoro viloyatidagi “Vardonze yodgorligi” va Toshkent shahridagi “Quloqtepa (Quloqlitepa)” arxeologiya merosi obyektlarining muhofaza qilinishi, saqlanishi va ulardan foydalanishda qonunchilikka rioya etilishi holatlari oʻrganildi.

Oʻrganishlar ayrim tuman hokimlari va idoralarining masʼul xodimlari sohaga oid qonunchilik ijrosini yetarli taʼminlamaganligi, zimmalaridagi vazifalar ijrosiga loqaydlik bilan munosabatda boʻlish orqali qonun hujjatlari talablarini buzish holatlariga yoʻl qoʻyganligini koʻrsatdi.

Xususan, Madaniy meros agentligi tomonidan arxeologiya merosi obyektlarini muhofaza qilish va ularni asrash borasidagi vazifalar lozim darajada bajarilmagan. Oqibatda, yuqoridagi obyektlar hokimliklarning qarorlari bilan tadbirkorlarga berib yuborilganligi natijasida ularning muhofaza hududlarida qurilish ishlari amalga oshirilgan yoki qishloq xoʻjaligi mahsulotlari ekilib katta qismi yoʻq qilingan.

Masalan, Toshkent shahar hokimining 31.12.2015-yilgi 1179-sonli qarori bilan fuqaro B.Inagʻomovga Yunusobod tumanidagi “Quloqtepa (Quloqlitepa)” arxeologiya merosi obyektini muhofaza hududidan “otalar choyxonasi” qurish uchun 0,06 ga yer maydoni ajratib berilgan. Natijada davlat manfaatlariga 6,5 mlrd.soʻm zarar yetkazilgan.

Nazorat ishlari yetarli amalga oshirilmaganligi, ayrim huquqni muhofaza qilish idoralari tomonidan oʻz vaqtida qonun buzilishi holatlarining oldini olish boʻyicha taʼsir choralari koʻrilmaganligi oqibatida Vazirlar Mahkamasining 04.10.2019-yilgi 846-sonli qarori bilan arxeologiya merosi obyektlari milliy roʻyxatiga kiritilgan hamda davlat muhofazasiga olingan ushbu arxeologiya merosi obyektlariga jiddiy shikast yetkazilgan.

Shuningdek, Toshkent viloyati Parkent tumani sobiq hokimi “Kultepa” arxeologiya yodgorligi hududini qaror asosida tadbirkorlik subyektiga berib yuborgan. Tadbirkor tomonidan obyektning 2 gektar qismi gʻisht quyish uchun buzilib, davlat manfaatlariga 1 trln. 587,6 mlrd.soʻm miqdorida zarar yetkazilgan.

Yoki, Buxoro viloyati Shofirkon tumanidagi “Vardonze yodgorligi” arxeologiya merosi obyektining muhofaza hududi tuman hokimining qarori bilan 124 gektardan 76 gektarga qisqartirilib, tumandagi “Toʻymurod Xolmurod oʻgʻli” fermer xoʻjaligiga yaylov sifatida berib yuborilgan. Fermer xoʻjaligi mansabdor shaxslari arxeologiya obyekti muhofaza hududida yer qazish, yer tuzish, ekin ekish va melioratsiya ishlarini amalga oshirganligi oqibatida uning madaniy qatlami buzilib, saksovul oʻsimliklari va tarixiy ashyolar nobud boʻlgan hamda davlat manfaatlariga 26,7 mlrd. soʻm miqdorida zarar yetkazilgan.

Ushbu arxeologiya merosi obyektlariga mansabdor shaxslar tomonidan jiddiy shikast yetkazilganligi holatlari boʻyicha Jinoyat kodeksining tegishli moddalari bilan jinoyat ishi qoʻzgʻatilib, hozirda prokuratura idoralari tomonidan tergov harakatlari olib borilmoqda.

Shu bilan birgalikda, arxeologiya merosi obyektlarini muhofaza qilish boʻyicha yetarli choralar koʻrilmaganligi tufayli hozirda “Kultepa” arxeologiya obyektining yarmi yoʻq boʻlgan. “Vardonze yodgorligi” va “Quloqtepa” arxeologiya obyektlarining muhofaza hududi buzilib, halokat yoqasiga kelib qolgan.

Vazirlar Mahkamasining 30.09.2019-yildagi 265-son qarori bilan tasdiqlangan Nizom talablariga zid ravishda madaniy meros obyektlarini muhofaza qilishni taʼminlash maqsadida “Quloqtepa” arxeologiya obyektiga jamoatchi inspektor biriktirilmagan.

Shuningdek, “Madaniy meros obyektlarini muhofaza qilish va ulardan foydalanish toʻgʻrisida”gi Qonunning 10-moddasi talablariga zid ravishda “Quloqtepa” va “Kultepa” arxeologiya merosi obyektlarida muhofaza belgilari oʻrnatilmagan va ularga kadastr hujjatlari rasmiylashtirilmagan.

Ushbu Qonunning 17-18-moddalari talablaridan kelib chiqib, ularning muhofaza hudud (tegra)lari belgilab qoʻyilmagan, koʻrikdan oʻtkazilmagan va joriy holati qayd qilib qoʻyilmagan.
Qayd etilgan qonun buzilishi holatlarining kelib chiqishiga Madaniy meros agentligi va uning hududiy boshqarmalari tomonidan “Arxeologiya merosi obyektlarini muhofaza qilish va ulardan foydalanish toʻgʻrisida”gi, “Madaniy meros obyektlarini muhofaza qilish va ulardan foydalanish toʻgʻrisida”gi qonunlari, Oʻzbekiston Respublikasi Prezidentining 06.04.2021-yilgi “Turizm, sport va madaniy meros sohalarida davlat boshqaruvi tizimini yanada takomillashtirish chora-tadbirlari toʻgʻrisida”gi PF-6199-son Farmoni, 19.06.2021-yilgi “Oʻzbekiston Respublikasi Turizm va sport vazirligi huzuridagi madaniy meros agentligi faoliyatini tashkil etish hamda sohani innovatsion rivojlantirish chora-tadbirlari toʻgʻrisida”i PQ-5150-son Qarori hamda sohaviy normativ-huquqiy hujjatlar ijrosi taʼminlanmagani va yetarli nazorat oʻrnatilmagani sabab boʻlgan.

Bayon etilganlarga koʻra, Agentlik tomonidan Oʻzbekiston Respublikasi Prezidentining 29.06.2020-yildagi «Oʻzbekiston Respublikasida korrupsiyaga qarshi kurashish tizimini takomillashtirish boʻyicha qoʻshimcha chora-tadbirlar toʻgʻrisida»gi PF-6013-son Farmonining 4-bandiga asosan qonun buzilishi holatlarini, jumladan korrupsiyani keltirib chiqaruvchi sabab va shart-sharoitlarni bartaraf etish yuzasidan tashkiliy va amaliy chora-tadbirlar belgilashni soʻrab, Oʻzbekiston Respublikasi Turizm va madaniy meros vazirligiga taqdimnoma kiritildi.

Korrupsiyaga qarshi kurashish agentligi

Axborot xizmati