Олий таълим соҳасида коррупциявий ҳуқуқбузарликларнинг олдини олиш, уларнинг сабаб ва шарт-шароитларини ўрганиш ҳамда бартараф этиш мақсадида Ўзбекистон Республикаси Коррупцияга қарши курашиш Миллий кенгаши томонидан тасдиқланган 2022-2023-йилларга мўлжалланган “Йўл харитаси”да белгиланган вазифалар ижросига алоҳида эътибор қаратиб келинмоқда.  

Жумладан, 2022 йилда  96 давлат олий таълим муассасасида 162 та штат бирликлари асосида Коррупцияга қарши курашиш ва “комплаенс назорат” тизимини бошқариш бўлимлари ташкил этилди. Улар зиммасига коррупцияга нисбатан муросасиз муносабатни шакллантириш, коррупциявий ҳолатларни барвақт аниқлаш, олдини олиш, уларни содир этилишига сабаб бўлаётган ҳолатлар ва шарт-шароитларни бартараф этиш, манфаатлар тўқнашувига йўл қўймаслик, давлат харидларини амалга ошириш ва фуқароларни ишга қабул қилиш жараёнларини шаффоф ва очиқлигини таъминлаш каби вазифалар юклатилди. Ушбу бўлинмалар ходимларини касбий малакасини ошириш мақсадида 14 соатлик масофавий малака ошириш курслари ташкил этилди ва 50 нафар ходимга Бош прокуратура Академияси томонидан сертификатлар берилди.

Шунингдек, коррупцияга қарши курашиш ва комплаенс назорат тизимини янада такомиллаштириш, бўш иш ўринларига номзодларни ишга қабул қилиш, одоб-ахлоқ қоидаларига риоя қилиш, манфаатлар тўқнашувини бошқариш, коррупциявий жиноятлар ҳақида хабар бериш тартиби, давлат харидларини амалга оширишнинг очиқ ва шаффоф механизмларини ўзида ифодалаган 18 та  ички идоравий ҳужжатлар халқаро стандартларга мос равишда ишлаб чиқилди ва  фаолиятга татбиқ этилди.

Коррупцияга қарши курашиш соҳасида талабалар ва педагог ходимларнинг ҳуқуқий маданиятини ошириш ҳамда коррупциявий ҳуқуқбузарликларнинг олдини олиш мақсадида @Eduantiсorruption Bot расмий телеграм боти, “Ишонч телефони” ((71) 207-03-41, (71) 207-03-38)
ва antiсor@еdu.uz электрон почта фаолияти йўлга қўйилди. Олий таълим муассасаларининг ўқув биноларида “Адолат қутилари” ўрнатилди.

Бундан ташқари, соҳавий айрим меъёрий-ҳуқуқий ҳужжатларга қўшимча ва ўзгартишлар киритилди. Соҳада тизимли коррупциянинголди олиниб, коррупциявий хавф-хатарларнинг мавжудлик даражаси минималлаштирилди.Олий таълим жараёнларини бошқариш ахборот тизими (HEMIS), хориждан ўқишни давлат ОТМларига кўчиришни Давлат тест маркази орқали амалга ошириш тартиби,магистратура босқичларига имтиҳонсиз қабул қилиш,барча  ходимларга манфаатлар тўқнашувига йўл қўймаслиги бўйича декларация тўлдириш тизимлари жорий этилди. Абитуриентларга йўналиш бўйича 5 та олий таълим муассасасини танлаш, қўшимча квоталар ажратиш, қўшимча тўлов контрактини тўлаш муддатлари узайтирилди. Ишга қабул қилишда шаффофликни таъминлаш мақсадида ҳар ойда миллий вакансиялар базасининг http://ish.mehnat.uz/ сайти орқали мунтазам бўш иш ўринлар сони ҳақида эълон бериб бориш йўлга қўйилди.

Шу билан бирга, барча тоифа ходимларнинг ҳуқуқий онги ва маданиятини ошириш мақсадида уларга коррупцияга қарши курашиш ички тизими фаолиятини мувофиқлаштирувчи меъёрий ҳужжатлар тўплами тарқатилди. Талаба-ёшлар ўртасида мавзуга доир иншо ёзиш, расм чизиш ва видеороликлар тайёрлаш номинациялари бўйича ўтказилган танловларда ғолиб бўлган
431 нафар талаба 150 млн сўмдан зиёд пул маблағлари билан тақдирланди. Коррупциянинг салбий оқибатларини акс эттирувчи 328 та видеоролик ва тарғибот материаллари тайёрланиб, расмий веб-сайтларга жойлаштирилди. 140 минг нафар талаба ва 100 минг педагог ходимлар ўртасида 338 маротаба аноним сўровлар, 4843 та тарғибот тадбирлари ташкил этилди.

Ўтган йили коррупцияга қарши курашиш бўлинмалари томонидан олий таълим муассасаларида 49 та коррупциявий ҳолатлар аниқланиб, улар тегишлилиги бўйича қонуний баҳо бериш учун ҳуқуқни муҳофаза қилиш идораларига тақдим этилди. 80 нафар ходимга ножўя хатти-ҳаракатлар содир этгани учун тегишли чоралар кўрилди. 56 та ҳолатда яқин қариндошларнинг ўзаро бўйсунуви ишлаши билан боғлиқ манфаатлар тўқнашуви аниқланиб, 30 нафар ходим бошқа лавозимга ўтказилди, 4 нафар ходим эгаллаб турган лавозимидан озод этилди, 22 нафар ходимга тегишли чора кўрилди.  

Давлат харидларини амалга ошириш жараёнида коррупциявий ҳолатларни аниқлаш ва контрагентларнинг ишончлилигини текшириш мақсадида ўтказилган ўрганишларда 6 та олий таълим муассасасида қонунбузилиши ҳолатлари аниқланди (Тошкент давлат техника университети, Андижон машиносазлик институти, Тошкент кимё технология институти, Тошкент тўқимачилик ва енгил саноат институти, Самарқанд давлат чет тиллар институти ҳамда Навоий давлат кончилик ва технологиялар университети).

Олий таълим тизимида коррупция ҳолатларининг олдини олишга қаратилган  шу каби чора-тадбирлар кучайтирилганлигига қарамай, соҳада ҳамон коррупциявий омиллар сақланиб қолмоқда. Хусусан, ҳанузгача кронизм, манфаатлар тўқнашуви, маҳаллийчилик, непотизм
ва уруғ-аймоқчилик каби коррупциявий хавф-хатарлар учрамоқда.

Жумладан, HEMIS платформасининг ҳимоя даражаси пастлиги, курс   ишлари ва якуний малакавий ишларни топшириш, ижодий (касбий) имтиҳонларни қабул қилиш, турли номдор стипендиялар ва мукофотларга номзодларни танлаш ҳамда тавсия қилиш, фуқароларни ишга қабул қилиш, ходимларни юқори лавозимларга тайинлаш, уларнинг ойлик иш ҳақларига устамалар белгилаш, олий таълим муассасалари балансидаги биноларни ижарага бериш билан боғлиқ жараёнларни инсон омили иштирокида амалга оширилиши коррупциявий ҳолатларни юзага келишига сабаб бўлмоқда.

Шу билан бирга, олий таълим муассасаларида ротация қилиниши лозим бўлган аксарият педагог-ходимларни, шу жумладан, кафедра мудирларининг мутахассисликлари мўлжалланган тенг лавозимлар мутахассислигига мос келмаслиги ўз навбатида, мавжуд манфаатлар тўқнашувини бошқаришга зид бўлган ҳолатларни бартараф этишга салбий таъсир кўрсатмоқда.

Юқоридаги ҳолатларга кўра, олий таълим тизимида келгусида қуйидаги ишларни амалга ошириш лозим:

•  соҳадаги йўналишларни босқичма-босқич рақамлаштириш йўли билан инсон омили иштирокини камайтириш;
•  коррупцияга қарши курашиш бўлимлари фаолиятини такомиллаштириш, улар томонидан амалга оширилаётган ишларнинг таъсир доирасини кучайтириш мақсадида ушбу бўлимларни муассасалар ректорлари бўйсинувидан чиқариб,  вазирликнинг таркибий тузилмаси сифатида ташкил қилиш;
• коррупциявий ҳолатларнинг олдини олиш, талабалар ва педагог ходимларнинг ҳуқуқий онги ва ҳуқуқий маданиятини янада юксалтириш ҳамда коррупцияга нисбатан тоқатсизлик муносабатини шакллантиришга қаратилган тадбирларни амалга оширишда кенг жамоатчилик назоратини кучайтириш;
• вазирлик ва олий таълим муассасалари фаолиятида коррупцияга қарши кураш мавзусида ҳуқуқ-тартибот идоралари, кенг жамоатчилик вакиллари иштирокида ўтказилаётган учрашувлар, давра суҳбатлари ва бошқа профилактик тадбирларнинг таъсир даражасини ошириш;
• таълим жараёнида очиқлик ва шаффофликни таъминлаш мақсадида талабаларнинг ота-оналари, оммавий ахборот воситалари ва жамоатчилик вакиллари иштирокида факультетлар кесимида коррупцияга қарши курашиш соҳасида олиб борилаётган ишлар бўйича ўқув йилида камида бир маротаба “Очиқ эшиклар куни” тадбирларини ўтказишни жорий этиш;
• тизимда коррупцияга қарши  курашиш  соҳасида  олиб борилаётган  ишлар давомида аниқланган ҳолатлар бўйича кўрилган чораларни олий таълим муассасаларининг расмий веб-сайтларида ҳамда оммавий ахборот воситалари ва ижтимоий тармоқларда кенг ёритиб бориш мақсадга мувофиқ.

Коррупцияга қарши курашиш агентлиги

 Ахборот хизмати