Oliy taʼlim sohasida korrupsiyaviy huquqbuzarliklarning oldini olish, ularning sabab va shart-sharoitlarini o‘rganish hamda bartaraf etish maqsadida O‘zbekiston Respublikasi Korrupsiyaga qarshi kurashish Milliy kengashi tomonidan tasdiqlangan 2022-2023-yillarga mo‘ljallangan “Yo‘l xaritasi”da belgilangan vazifalar ijrosiga alohida eʼtibor qaratib kelinmoqda.  

Jumladan, 2022 yilda  96 davlat oliy taʼlim muassasasida 162 ta shtat birliklari asosida Korrupsiyaga qarshi kurashish va “komplayens nazorat” tizimini boshqarish bo‘limlari tashkil etildi. Ular zimmasiga korrupsiyaga nisbatan murosasiz munosabatni shakllantirish, korrupsiyaviy holatlarni barvaqt aniqlash, oldini olish, ularni sodir etilishiga sabab bo‘layotgan holatlar va shart-sharoitlarni bartaraf etish, manfaatlar to‘qnashuviga yo‘l qo‘ymaslik, davlat xaridlarini amalga oshirish va fuqarolarni ishga qabul qilish jarayonlarini shaffof va ochiqligini taʼminlash kabi vazifalar yuklatildi. Ushbu bo‘linmalar xodimlarini kasbiy malakasini oshirish maqsadida 14 soatlik masofaviy malaka oshirish kurslari tashkil etildi
va 50 nafar xodimga Bosh prokuratura Akademiyasi tomonidan sertifikatlar berildi.

Shuningdek, korrupsiyaga qarshi kurashish va komplayens nazorat tizimini yana-da takomillashtirish, bo‘sh ish o‘rinlariga nomzodlarni ishga qabul qilish, odob-axloq qoidalariga rioya qilish, manfaatlar to‘qnashuvini boshqarish, korrupsiyaviy jinoyatlar haqida xabar berish tartibi, davlat xaridlarini amalga oshirishning ochiq va shaffof mexanizmlarini o‘zida ifodalagan
18 ta  ichki idoraviy hujjatlar xalqaro standartlarga mos ravishda ishlab chiqildi va  faoliyatga tatbiq etildi.

Korrupsiyaga qarshi kurashish sohasida talabalar va pedagog xodimlarning huquqiy madaniyatini oshirish hamda korrupsiyaviy huquqbuzarliklarning oldini olish maqsadida @Eduantisorruption Bot rasmiy telegram boti, “Ishonch telefoni” ((71) 207-03-41, (71) 207-03-38) va antiсor@еdu.uz elektron pochta faoliyati yo‘lga qo‘yildi. Oliy taʼlim muassasalarining o‘quv binolarida “Adolat qutilari” o‘rnatildi.

Bundan tashqari, sohaviy ayrim meʼyoriy-huquqiy hujjatlarga qo‘shimcha va o‘zgartishlar kiritildi. Sohada tizimli korrupsiyaningoldi olinib, korrupsiyaviy xavf-xatarlarning mavjudlik darajasi minimallashtirildi.Oliy taʼlim jarayonlarini boshqarish axborot tizimi (HEMIS), xorijdan o‘qishni davlat OTMlariga ko‘chirishni Davlat test markazi orqali amalga oshirish tartibi,magistratura bosqichlariga imtihonsiz qabul qilish,barcha xodimlarga manfaatlar to‘qnashuviga yo‘l qo‘ymasligi bo‘yicha deklaratsiya to‘ldirish tizimlari joriy etildi. Abituriyentlarga yo‘nalish bo‘yicha 5 ta oliy taʼlim muassasasini tanlash, qo‘shimcha kvotalar ajratish, qo‘shimcha to‘lov kontraktini to‘lash muddatlari uzaytirildi. Ishga qabul qilishda shaffoflikni taʼminlash maqsadida har oyda milliy vakansiyalar bazasining http://ish.mehnat.uz/ sayti orqali muntazam bo‘sh ish o‘rinlar soni haqida eʼlon berib borish yo‘lga qo‘yildi.

Shu bilan birga, barcha toifa xodimlarning huquqiy ongi va madaniyatini oshirish maqsadida ularga korrupsiyaga qarshi kurashish ichki tizimi faoliyatini muvofiqlashtiruvchi meʼyoriy hujjatlar to‘plami tarqatildi. Talaba-yoshlar o‘rtasida mavzuga doir insho yozish, rasm chizish va videoroliklar tayyorlash nominatsiyalari bo‘yicha o‘tkazilgan tanlovlarda g‘olib bo‘lgan
431 nafar talaba 150 mln so‘mdan ziyod pul mablag‘lari bilan taqdirlandi. Korrupsiyaning salbiy oqibatlarini aks ettiruvchi 328 ta videorolik va targ‘ibot materiallari tayyorlanib, rasmiy veb-saytlarga joylashtirildi. 140 ming nafar talaba va 100 ming pedagog xodimlar o‘rtasida 338 marotaba anonim so‘rovlar, 4843 ta targ‘ibot tadbirlari tashkil etildi.

O‘tgan yili korrupsiyaga qarshi kurashish bo‘linmalari tomonidan oliy taʼlim muassasalarida 49 ta korrupsiyaviy holatlar aniqlanib, ular tegishliligi bo‘yicha qonuniy baho berish uchun huquqni muhofaza qilish idoralariga taqdim etildi. 80 nafar xodimga nojo‘ya xatti-harakatlar sodir etgani uchun tegishli choralar ko‘rildi. 56 ta holatda yaqin qarindoshlarning o‘zaro bo‘ysunuvi ishlashi bilan bog‘liq manfaatlar to‘qnashuvi aniqlanib, 30 nafar xodim boshqa lavozimga o‘tkazildi, 4 nafar xodim egallab turgan lavozimidan ozod etildi, 22 nafar xodimga tegishli chora ko‘rildi.  

Davlat xaridlarini amalga oshirish jarayonida korrupsiyaviy holatlarni aniqlash va kontragentlarning ishonchliligini tekshirish maqsadida o‘tkazilgan o‘rganishlarda 6 ta oliy taʼlim muassasasida qonunbuzilishi holatlari aniqlandi (Toshkent davlat texnika universiteti, Andijon mashinosazlik instituti, Toshkent kimyo texnologiya instituti, Toshkent to‘qimachilik va yengil sanoat instituti, Samarqand davlat chet tillar instituti hamda Navoiy davlat konchilik va texnologiyalar universiteti).

Oliy taʼlim tizimida korrupsiya holatlarining oldini olishga qaratilgan  shu kabi chora-tadbirlar kuchaytirilganligiga qaramay, sohada hamon korrupsiyaviy omillar saqlanib qolmoqda. Xususan, hanuzgacha kronizm, manfaatlar to‘qnashuvi, mahalliychilik, nepotizm
va urug‘-aymoqchilik kabi korrupsiyaviy xavf-xatarlar uchramoqda.

Jumladan, HEMIS platformasining himoya darajasi pastligi, kurs   ishlari va yakuniy malakaviy ishlarni topshirish, ijodiy (kasbiy) imtihonlarni qabul qilish, turli nomdor stipendiyalar va mukofotlarga 

nomzodlarni tanlash hamda tavsiya qilish, fuqarolarni ishga qabul qilish, xodimlarni yuqori lavozimlarga tayinlash, ularning oylik ish haqlariga ustamalar belgilash, oliy taʼlim muassasalari balansidagi binolarni ijaraga berish bilan bog‘liq jarayonlarni inson omili ishtirokida amalga oshirilishi korrupsiyaviy holatlarni yuzaga kelishiga sabab bo‘lmoqda.

Shu bilan birga, oliy taʼlim muassasalarida rotatsiya qilinishi lozim bo‘lgan aksariyat pedagog-xodimlarni, shu jumladan, kafedra mudirlarining mutaxassisliklari mo‘ljallangan teng lavozimlar mutaxassisligiga mos kelmasligi o‘z navbatida, mavjud manfaatlar to‘qnashuvini boshqarishga zid bo‘lgan holatlarni bartaraf etishga salbiy taʼsir ko‘rsatmoqda.

Yuqoridagi holatlarga ko‘ra, oliy taʼlim tizimida kelgusida quyidagi ishlarni amalga oshirish lozim:

• sohadagi yo‘nalishlarni bosqichma-bosqich raqamlashtirish yo‘li bilan inson omili ishtirokini kamaytirish;
• korrupsiyaga qarshi kurashish bo‘limlari faoliyatini takomillashtirish, ular tomonidan amalga oshirilayotgan ishlarning taʼsir doirasini kuchaytirish maqsadida ushbu bo‘limlarni muassasalar rektorlari bo‘ysinuvidan chiqarib,  vazirlikning tarkibiy tuzilmasi sifatida tashkil qilish;
• korrupsiyaviy holatlarning oldini olish, talabalar va pedagog xodimlarning huquqiy ongi va huquqiy madaniyatini yana-da yuksaltirish hamda korrupsiyaga nisbatan toqatsizlik munosabatini shakllantirishga qaratilgan tadbirlarni amalga oshirishda keng jamoatchilik nazoratini kuchaytirish;
• vazirlik va oliy taʼlim muassasalari faoliyatida korrupsiyaga qarshi kurash mavzusida huquq-tartibot idoralari, keng jamoatchilik vakillari ishtirokida o‘tkazilayotgan uchrashuvlar, davra suhbatlari va boshqa profilaktik tadbirlarning taʼsir darajasini oshirish;
• taʼlim jarayonida ochiqlik va shaffoflikni taʼminlash maqsadida talabalarning ota-onalari, ommaviy axborot vositalari va jamoatchilik vakillari ishtirokida fakultetlar kesimida korrupsiyaga qarshi kurashish sohasida olib borilayotgan ishlar bo‘yicha o‘quv yilida kamida bir marotaba “Ochiq eshiklar kuni” tadbirlarini o‘tkazishni joriy etish;
• tizimda korrupsiyaga qarshi  kurashish  sohasida  olib borilayotgan  ishlar davomida aniqlangan holatlar bo‘yicha ko‘rilgan choralarni oliy taʼlim muassasalarining rasmiy veb-saytlarida hamda ommaviy axborot vositalari va ijtimoiy tarmoqlarda keng yoritib borish maqsadga muvofiq.

Korrupsiyaga qarshi kurashish agentligi

 Axborot xizmati