O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2020-yil 29-iyundagi “O‘zbekiston Respublikasida korrupsiyaga qarshi kurashish tizimini takomillashtirish bo‘yicha qo‘shimcha chora-tadbirlar to‘g‘risida”gi PF-6013-son Farmonining 4-bandida belgilangan vazifalardan kelib chiqib, Korrupsiyaga qarshi kurashish agentligining (keyingi o‘rinlarda - Agentlik) 2023-yil birinchi yarmiga mo‘ljallangan ish rejasining 17-bandida maktabgacha va maktab taʼlimi sohalarida ichki audit tadbirlarini o‘tkazish buyicha qonun xujjatlari ijrosini taʼminlashdagi korrupsiyaviy xavf-xatarlarni o‘rganish belgilangan.

Shunga ko‘ra, 2022-yil davomida Xalq taʼlimi va Maktabgacha taʼlim vazirliklari tomonidan amalga oshirilgan ichki audit tadbirlarining samaradorligini o‘rganishda asosiy urg‘uni davlat xaridlari sohasidagi qonun buzilishi holatlarini aniqlash yo‘nalishida qilingan ishlar tahlil qilindi.

O‘rganish va tahlillar O‘zbekiston Respublikasi Maktabgacha va maktab taʼlimi vazirligi tomonidan taqdim qilingan statistik maʼlumotlar, Agentlikning hisobotlari va boshqa maʼlumotlar asosida amalga oshirildi.

O‘tkazilgan o‘rganish va tahlillar natijasida quyidagilar aniqlandi:

I. Sobiq Xalq taʼlimi vazirligining ichki audit xizmatida faoliyat olib borgan jami 54 nafar xodimlar tomonidan 2022-yil davomida jami 662 ta obyektlarda o‘tkazilgan ichki audit tadbirlari natijasida 87,4 mlrd so‘mlik moliyaviy xato va kamchiliklar aniqlangan.

Shundan jami aniqlangan 87,4 mlrd so‘mlik moliyaviy xato va kamchiliklar tahlil qilinganida:

–894 mln so‘mlik kamomad;

–12,3 mlrd so‘mlik mablag‘lar o‘zlashtirilganligi;

–53,2 mlrd so‘mlik noqonuniy xarajatlarga yo‘l qo‘yilganligi;

–5,7 mlrd. so‘mlik to‘lovlar ortiqcha rejalashtirilganligi;

–7,7 mlrd so‘mlik mablag‘lar samarasiz ishlatilganligi hamda davlat xaridlari sohasida 7,6 mlrd so‘mlik qonunbuzilishi holatlariga to‘g‘ri keladi.

Shundan jami aniqlangan moliyaviy xato va kamchiliklarning 23,0 mlrd so‘mlik qismi yoki 26,3 foizi byudjetga tiklanishiga erishilgan.

Shu bilan birga, 87,4 mlrd. so‘mlik qonunbuzilishi holatlari yuzasidan to‘plangan hujjatlar huquqiy baho berish uchun vakolatli organlarga yuborilgan.

O‘tkazilgan ichki audit tadbirlari natijalariga ko‘ra, aniqlangan holatlar yuzasidan 683 nafar xodimga intizomiy jazo choralari tayinlangan.

bo‘lib, shundan 615 nafariga hayfsan, 36 nafariga jarima jazolari qo‘llanilgan, 32 nafar xodim esa egallab turgan lavozimidan ozod qilingan.

Eng asosiysi, 2022-yilda xalq taʼlimi tizimida ichki audit xizmatlari tomonidan olib borilgan profilaktik tadbirlar natijasida 852,9 mlrd so‘mlik byudjet mablag‘laridan samarasiz foydalanishning oldi olingan.

Bundan tashqari, tizimdagi ichki audit xizmatlari tomonidan davlat xaridlari sohasida jami 353 ta holatda aniqlangan 7,6 mlrd so‘mlik moliyaviy xato va kamchiliklar quyidagi:

–195 ta holatda 1,13 mlrd so‘mlik davlat xaridlarni qonunchilik talablariga zid ravishda qismlarga bo‘lish;

–3 ta holatda 264,0 mln so‘mlik elektron yoki milliy do‘konda, auksion savdolarida belgilangan tartibni buzish;

–6 ta holatda 872,9 mln so‘mlik tanlov o‘tkazish qoidalarini buzish;

–5 ta holatda 1,3 mlrd so‘mlik qonunga zid ravishda to‘g‘ridan-to‘g‘ri shartnomalar imzolash;

–4 ta holatda 367,4 mln so‘mlik xaridlar to‘g‘risidagi maʼlumotlarni portalga joylashtirmaslik;

–140 ta holatda 3,5 mlrd so‘mlik boshqa xato va kamchiliklarga to‘g‘ri keladi.

O‘tkazilgan tadbirlar natijalari asosida barcha holatlar yuzasidan to‘plangan hujjatlar huquqiy baho berish uchun vakolatli organlarga yuborilib, 22 nafar xodim intizomiy javobgarlikka tortilishi, shu jumladan 1 nafar xodimning lavozimidan ozod qilinishi taʼminlangan.

Yuqoridagi tahlillar natijasiga ko‘ra, Xalq taʼlimi vazirligi tizimidagi ichki audit xizmatlari tomonidan bir qator ijobiy ishlar amalga oshirilgan bo‘lsa-da, ichki audit xodimlarining malakasi yetarli emasligi, ular faoliyatini nazorat qilishning aniq mexanizmlari mavjud emasligi hamda ularning faoliyati vazirlik va hududiy boshqarmalar saytlarida keng yoritilmasligi hamda yetarlicha nazorat qilinmasligi oqibatida sohada yo‘l qo‘yilayotgan moliyaviy qonunbuzarliklarning oldini olishda kutilgan samara bermayotganligi ko‘rinmoqda.

Jumladan, Agentlik xodimlari tomonidan birgina 2022-yilda amalga oshirilgan monitoring va o‘rganish tadbirlari natijasida xalq taʼlimi tizimidagi tashkilot va muassasalar tomonidan amalga oshirilgan 7 ta davlat xaridida 57,7 mlrd so‘mlik qonunbuzilishlarga yo‘l qo‘yilganligi aniqlandi.

Shundan, 1 ta qonunga zid ravishda 100,0 mln so‘mlik to‘g‘ridan-to‘g‘ri shartnoma tuzish, 5 ta holatda 55,0 mlrd so‘mlik davlat xaridlarida affillanganlik va manfaatlar to‘qnashuviga yo‘l qo‘yilganligi maʼlum bo‘ldi.

Ushbu holatlar yuzasidan tuzilgan xarid komissiyasining bayonnomalari va shartnomalar Agentlik taqdimnomalariga asosan bekor qilinib, to‘plangan hujjatlar qonuniy qaror qabul qilish uchun prokuratura organlariga taqdim qilindi.

Agentlikning taqdimnoma va so‘rovnomalariga asosan 2 nafar shaxsning jinoiy, 14 nafar shaxsning maʼmuriy va 1 nafar shaxsning intizomiy javobgarlikka tortilishi taʼminlandi.

Misol uchun, Xorazm viloyat Xalq taʼlimi boshqarmasi buyurtmachiligida 2022-yilning 13-27-sentyabr kunlari “etender.uzex.uz” maxsus axborot portaliga umumiy o‘rta taʼlim maktablarining boshlang‘ich sinf o‘quvchilarini oziq-ovqat bilan taʼminlash xizmati yuzasidan eng yaxshi takliflar tanlanishi haqida jami qiymati 22,8 mlrd so‘mlik 34 ta eʼlonlar joylashtirilgan.

Mazkur 34 ta eʼlonlardan jami qiymati 3,6 mlrd so‘mlik 7 ta lotda davlat xaridlariga oid qonunchilik talablari buzilgan holda g‘oliblar aniqlanib, 3,2 mlrd so‘mlik shartnomalar tuzilganligi aniqlangan.

Ushbu xaridlarda raqib sifatida qatnashgan ikki ishtirokchi o‘zaro affillangan shaxslar hisoblansa-da, xarid komissiyasi tomonidan ular xarid jarayonidan chetlashtirilmasdan “Davlat xaridlari to‘g‘risida”gi Qonunning 42-moddasi hamda “Raqobat to‘g‘risida”gi Qonunning 14-moddasi talablari buzilishiga yo‘l qo‘yilgan.

Shuningdek, 34 ta tanlovning barchasida “Davlat xaridlari to‘g‘risida”gi Qonunining 20, 59-moddalari va O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2022 yil 20 maydagi Mahkamasining “Davlat xaridlarini amalga oshirish bilan bog‘liq tartib-taomillarni tashkil etish va o‘tkazish tartibi to‘g‘risida”gi 276-son Qarori bilan tasdiqlangan Nizomning 73, 74-bandlari talablariga rioya qilinmagan.

Xorazm viloyat prokuraturasining 2022 yil 29-noyabrdagi javob xatiga ko‘ra, yuqoridagi qonunbuzilishi holatlariga yo‘l qo‘ygan Xorazm viloyat Xalq taʼlimi boshqarmasi boshlig‘iga nisbatan O‘zbekiston Respublikasi MJtKning 175-8-moddasi bilan maʼmuriy ish qo‘zg‘atilgan.

Shu kabi Qoraqalpog‘iston Respublikasi Xalq taʼlimi vazirligi buyurtmachiligida 2022-yilning 13-sentyabr kunidan 4 oktyabr kuniga qadar davlat xaridlari “etender.uzex.uz” maxsus axborot portaliga “umumiy o‘rta taʼlim maktablarining boshlang‘ich sinf o‘quvchilarini oziq-ovqat bilan taʼminlash xizmati” yuzasidan eng yaxshi takliflar tanlanishi haqidagi jami qiymati 32,8 mlrd so‘mlik 64 ta eʼlon joylashtirilgan.

Ushbu tanlovlarning barchasida o‘zaro raqib sifatida ishtirok etgan tadbirkorlik subyektlari o‘zaro affillangan shaxslar hisoblansa-da, xarid komissiyasi tomonidan ular xarid jarayonidan chetlashtirilmasdan “Davlat xaridlari to‘g‘risida”gi Qonunning 42-moddasi hamda “Raqobat to‘g‘risida”gi Qonunning 14-moddasi talablari buzilgan holda g‘olib deb topilgan.

Agentlik tomonidan O‘zbekiston Respublikasi Xalq taʼlimi vazirligiga qonunbuzilish holatlarini bartaraf etish yuzasidan  taqdimnoma kiritilgan hamda o‘rganish jarayonida to‘plangan hujjatlar huquqiy baho berish uchun Bosh prokuraturaga yuborildi.

Qoraqalpog‘iston Respublikasi prokuraturasining 2022-yil 22-noyabrdagi javob xatiga ko‘ra, Qoraqalpog‘iston Respublikasi Vazirlar kengashiga kelgusida shu kabi holatlarga yo‘l qo‘ymaslik haqida taqdimnoma kiritilgan holda chora-tadbirlar belgilab olinganligi maʼlum qilingan.

Bundan tashqari, Agentlik tomonidan jismoniy va yuridik shaxslarning murojaatlariga asosan xalq taʼlimi sohasida o‘tkazilgan o‘rganishlarda byudjet mablag‘larining o‘zlashtirilishi holatlari aniqlandi.

Misol uchun, fuqaro murojaatiga asosan Navoiy viloyati xalq taʼlimi boshqarmasi tomonidan 2,6 mlrd so‘mlik jami 822 dona kompyuter jamlanmalari sotib olinganligi holatida qonunchilik talablariga rioya qilinishi holati o‘rganilganida bir qator qonunbuzilishi holatlari aniqlandi.

Murojaatda Navoiy viloyat Xalq taʼlimi boshqarmasiga mahalliy byudjet mablag‘lari hisobidan 2,6 mlrd so‘mlik jami 822 dona kompyuter jamlanmalari sotib olinganligi, shartnomada ushbu kompyuterlarning protsessorlariga o‘rnatilgan tezkor xotira sig‘imi “DDR4” deb ko‘rsatilgan bo‘lsa-da, taʼminotchi tashkilotlar “DDR3” sig‘imli tezkor xotira o‘rnatilgan kompyuter jamlanmalarini yetkazib berganligi, oqibatda davlat manfaatlariga juda ko‘p miqdorda zarar yetkazilganligi qayd etilgan.

Agentlik xodimlari tomonidan ushbu vajlar bevosita joyiga chiqqan holda o‘rganilib, Navoiy viloyat Xalq taʼlimi boshqarmasi mansabdor shaxslari tomonidan 822 dona kompyuter jamlanmalari sotib olinganligi, ushbu kompyuter jamlanmalari texnik parametrlarining shartnoma shartlariga muvofiqligini hamda ularning haqiqiy bahosini ekspertiza tayinlash orqali aniqlash va masʼul shaxslarning xatti-harakatlariga qonuniy baho berish maqsadida to‘plangan hujjatlar O‘zbekiston Respublikasi Bosh prokuraturasiga yuborilgan.

Bosh prokuratura huzuridagi IJQK Departamenti Navoiy viloyati boshqarmasi tomonidan 2022 yilning 30 avgust kuni ushbu holatlar yuzasidan viloyat Xalq taʼlimi boshqarmasi hamda mahsulotlarni yetkazib bergan tadbirkorlarga nisbatan JKning 167-moddasi 3-qismi “a” bandi va 209-moddasi 1-qismi bilan jinoyat ishi qo‘zg‘atilib, sudning hukmiga asosan aybdor shaxslarning javobgarligi taʼminlangan.

II. Sobiq Maktabgacha taʼlim vazirligining ichki audit xizmatida faoliyat olib borgan jami 35 nafar xodimlar tomonidan 2022 yil davomida jami 1143 ta obyektlarda o‘tkazilgan ichki audit tadbirlari natijasida 25,4 mlrd so‘mlik moliyaviy xato va kamchiliklar aniqlangan.

Shundan, jami aniqlangan 25,4 mlrd so‘mlik moliyaviy xato va kamchiliklar tahlil qilinganida:

–2,1 mlrd. so‘mlik kamomadga yo‘l qo‘yilganligi;

–2,0 mlrd. so‘mlik mablag‘lar o‘zlashtirilganligi;

–17,4 mlrd so‘mlik noqonuniy xarajatlarga yo‘l qo‘yilganligi hamda davlat xaridlari sohasida 3,9 mlrd so‘mlik qonunbuzilishi holatlariga to‘g‘ri keladi.

Aniqlangan moliyaviy xato va kamchiliklarning 10,2 mlrd so‘mlik qismi yoki 40,1 foiz byudjetga tiklanishiga erishilgan.

O‘tkazilgan ichki audit tadbirlari natijalariga ko‘ra aniqlangan holatlar yuzasidan 382 nafar xodimga intizomiy jazo tayinlangan bo‘lib, shundan 248 nafariga hayfsan, 82 nafariga jarima jazolari qo‘llanilgan,
52 nafar xodim egallab turgan lavozimidan ozod qilingan.

Eng asosiysi, 2022 yilda maktabgacha taʼlimi tizimida ichki audit xizmatlari tomonidan olib borilgan profilaktik tadbirlar natijasida 24,5 mlrd so‘mlik byudjet mablag‘laridan samarasiz foydalanishning oldi olingan.

Shu bilan birga, maktabgacha taʼlim tizimidagi ichki audit xizmatlari tomonidan o‘tgan yilda davlat xaridlari sohasida jami 80 ta holatda 3,9 mlrd. so‘mlik moliyaviy xato va kamchiliklar aniqlangan bo‘lib, shundan:

–17 ta holatda 795,2 mln so‘mlik xarid tartib-taomilini noto‘g‘ri tanlash;

–6 ta holatda 258,8 mln so‘mlik davlat xaridlarini qonunchilik talablariga zid ravishda qismlarga bo‘lish;

–4 ta holatda 236,6 mln so‘mlik mahsulotlarni yuqori narxlarda xarid qilish;

–11 ta holatda 608,3 mln so‘mlik elektron yoki milliy do‘konda, auksion savdolarida belgilangan tartibni buzish;

–3 ta holatda 186,8 mln so‘mlik tanlov o‘tkazish qoidalarini buzish;

–1 ta holatda 23,1 mln so‘mlik qonunga zid ravishda to‘g‘ridan-to‘g‘ri shartnomalar imzolash;

–6 ta holatda 256,8 mln so‘mlik xaridlarda raqobat to‘g‘risidagi qonunchilik talablarini buzish;

–32 ta holatda 1,6 mlrd so‘mlik boshqa xato va kamchiliklarga yo‘l qo‘yilgan.

O‘tkazilgan ichki audit tadbirlari natijalariga ko‘ra, 80 ta holat yuzasidan to‘plangan hujjatlar huquqiy baho berish uchun vakolatli organlarga yuborilishi taʼminlangan.

Yuqoridagi tahlillar natijasi maktabgacha taʼlim tizimidagi ichki audit xizmatlari tomonidan bir qator ijobiy ishlar amalga oshirilgan bo‘lsa-da, o‘zining kutilgan natijasini hamda sohada yo‘l qo‘yilayotgan moliyaviy qonunbuzarliklarning oldini olishda yetarlicha samarasini bermayotganligini ko‘rsatmoqda.

Jumladan, Agentlik tomonidan 2022-yilda amalga oshirilgan monitoring tadbirlari natijasida xalq taʼlimi tizimidagi tashkilot va muassasalar tomonidan amalga oshirilgan 11 ta davlat xaridida 6,9 mlrd so‘mlik qonunbuzilishlariga yo‘l qo‘yilganligi aniqlandi.

Aniqlangan holatlar tahlil qilinganida 6 ta holatda 2,4 mlrd so‘mlik davlat xaridlarida affillanganlik va manfaatlar to‘qnashuviga, 4,5 mlrd so‘mlik 5 ta holatda esa g‘olibni aniqlashda raqobat to‘g‘risidagi qonunchilik talablarini buzish va boshqa qonunbuzilishi holatlariga yo‘l qo‘yilganligi maʼlum bo‘ldi.

Ushbu holatlar yuzasidan tuzilgan xarid komissiyasining bayonnomalari va shartnomalar Agentlik taqdimnomalariga asosan bekor qilinib, to‘plangan hujjatlar qonuniy qaror qabul qilish uchun prokuratura organlariga taqdim qilindi.

Agentlikning taqdimnoma va so‘rovnomalariga asosan 8 nafar shaxsning maʼmuriy va 1 nafar shaxsning intizomiy javobgarlikka tortilishi taʼminlandi.

Misol uchun, Farg‘ona shahar Maktabgacha taʼlim bo‘limi buyurtmachiligida 2022 yilning 19 oktyabr kuni “etender.uzex.uz” maxsus axborot portaliga “2022-2023-yil kuz-qish mavsumi uchun kartoshka va piyoz mahsulotlari xarid qilish” yuzasidan eng yaxshi takliflar tanlanishi haqida jami qiymati 625,6 mln so‘mlik 3 ta eʼlon joylashtirilgan.   

Ushbu xaridlarda raqib sifatida ishtirok etgan ikki talabgor bir bir shaxsga tegishli bo‘lib, affillangan shaxslar hisoblansa-da, xarid komissiyasi tomonidan ular xarid jarayonidan chetlashtirilmasdan “Davlat xaridlari to‘g‘risida”gi Qonunning 42-moddasi hamda “Raqobat to‘g‘risida”gi Qonunning 14-moddasi talablari buzilishiga yo‘l qo‘yilganligi aniqlanib, Agentlik tomonidan mazkur tanlovlarni bekor qilish haqida taqdimnoma kiritildi hamda to‘plangan hujjatlar huquqiy baho berish uchun Bosh prokuraturaga yuborilgan.

Farg‘ona viloyat prokuraturasining 2022 yil 16-noyabrdagi javob xatiga ko‘ra, yuqoridagi qonunbuzilishi holatlariga yo‘l qo‘ygan Farg‘ona shahar Maktabgacha taʼlim bo‘limi mudiri - xarid komissiyasining raisiga nisbatan maʼmuriy ish qo‘zg‘atilgan.

III. Tahlillar davlat xaridlari sohasida aniqlangan manfaatlar to‘qnushuvi va affillanganlik holatlari yuzasidan aybdor shaxslarga tayinlanishi mumkin bo‘lgan jazolarning nomutanosibligi sababli bu sohada amalga oshirilayotgan ishlar ham o‘zining kutilgan samarasini bermayotganligini ko‘rsatmoqda.

Jumladan, Agentlik tomonidan o‘tkazilgan monitoringlarda birgina 2021-yilda 32,4 mlrd so‘mlik 19 ta holatda affilanganlik va manfaatlar to‘qnashuvi holatlariga yo‘l qo‘yilganligi aniqlangan bo‘lsa, 2022 yilda   81,4 mlrd so‘mlik 44 ta holatda affillanganlik va manfaatlar to‘qnashuvi holatlariga yo‘l qo‘yilganligi aniqlanib, xarid komissiyasining bayonnomalari bekor qilinganligi ham masalaning naqadar jiddiy ekanligini ko‘rsatadi.

O‘z navbatida, bunga O‘zbekiston Respublikasi MJtKning 175-8-moddasi 4-qismida affillanganlik va manfaatlar to‘qnashuvi haqida davlat xaridlari to‘g‘risidagi qonunchilikda belgilangan tartibda xabar bermaslik uchun amalda belgilangan javobgarlikning bugungi kun talablariga javob bermasligi ham sabab bo‘lmoqda.

Xususan, yuqoridagi normada faqatgina mansabdor shaxslargagina bazaviy hisoblash miqdorining yigirma baravaridan o‘ttiz baravarigacha miqdorda jarima jazosi tayinlanishi nazarda tutilgan.

Biroq, amaliyotda xarid komissiyasining faoliyatini aksariyat holatlarda mansabdor bo‘lmagan shaxslar tashkillashtirishi (kotib, buxgalter, davlat xaridlari mutaxassisi) natijasida affilanganlik va manfaatlar to‘qnashuvining oldini olishga jiddiy eʼtibor berilmayapti.

Shuningdek, hozirda mavjud jazo tizimi ham bozor munosabatlariga asoslangan bugungi davr talablariga muvofiq emasligini ko‘rsatmoqda.

Yaʼni, bir necha o‘n million so‘mlik qonunbuzilishi holati uchun ham bir necha milliard so‘mlik qonunbuzilishi holatlari uchun ham bir xil javobgarlikning qo‘llanilishi bu kabi holatlarga barham berishga to‘sqinlik qilmoqda.

O‘rganishda sudlar tomonidan  100 mln so‘mlik huquqbuzarlik uchun ham, 23 mlrd so‘mlik huquqbuzarlik uchun ham bir xil maʼmuriy jazolar tayinlanganligi aniqlanganligi sohaga oid qonunchilik hujjatlarini bugungi kun talablari doirasida qayta ko‘rib chiqsh lozimligini ko‘rsatmoqda. Shu sababli rivojlangan xorij davlatlarining tajribasiga tayangan holda davlat xaridlarida qonunbuzilishi holatlariga yo‘l qo‘ygan shaxslarga tayinlanadigan jarima jazosining miqdorini maʼlum bir miqdor bilan cheklash emas balki, xarid summasining miqdoriga mutanosib ravishda belgilash maqsadga muvofiq.

IV. Ichki audit xizmati mamlakatimizda dastlab O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017-yil 21-avgustdagi “Taʼlim va tibbiyot muassasalarini moliyalashtirish mexanizmini hamda davlat moliyaviy nazorati tizimini yana-da takomillashtirish to‘g‘risida”gi PQ-3231-son qarori asosida O‘zbekiston Respublikasi Xalq taʼlimi vazirligi, Sog‘liqni saqlash vazirligi, Oliy va o‘rta maxsus taʼlim vazirligi, Oliy va o‘rta maxsus taʼlim vazirligining O‘rta maxsus, kasb-hunar taʼlimi markazi hamda O‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi huzuridagi byudjetdan tashqari Pensiya jamg‘armasida ichki audit xizmatlari tashkil etilgan. Biroq, Ichki audit xizmatlari faoliyatining tartibga solish mexanizmi dastlab O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2022-yil 1-avgustdagi “Vazirlik va idoralarning ichki audit xizmati to‘g‘risidagi namunaviy nizomni tasdiqlash haqida”gi 416-sonli Qarori bilan tasdiqlangan Nizomda belgilangan.

Mazkur Nizomning 9-bandida “Ichki audit xizmati bevosita vazirlik va idoraning birinchi rahbariga bo‘ysunadi. Ichki audit xizmati faoliyatiga vazirlik va idoralarning boshqa mansabdor shaxslari, shuningdek, boshqa davlat organlari, tashkilotlar va ularning mansabdor shaxslari aralashuviga yo‘l qo‘yilmaydi” deb ko‘rsatilgan.

Shuningdek, ushbu Nizomning 16-bandi 11-xatboshisida ichki audit tadbirlari rejalari va uning natijalari “Davlat auditi” dasturiga kiritilishi qayd etilgan.

Shunga qaramasdan, yuqoridagi normalarga zid ravishda Nizomning 18-bandida vazirlik va idoralar tomonidan Moliya vazirligiga ichki audit xizmati faoliyati natijalari yuzasidan hisobot taqdim etishi haqidagi qoidalar mustahkamlangan.

Yaʼni, ichki audit xizmatlarining tom maʼnodagi mustaqilligi cheklangan bo‘lib, ularning respublikamizda byudjet siyosatini yurituvchi O‘zbekiston Respublikasi Iqtisodiyot va moliya vazirligiga bo‘ysunishi belgilangan.

Bu esa, o‘z navbatida, ichki audit xizmati xodimlarining o‘zlariga yuklatilgan vazifalarni to‘liq va lozim darajada bajarishiga hamda kutilgan natijaga erishishidan chalg‘ituvchi omillardan bir bo‘lib xizmat qilmoqda. Vaholanki, ushbu normani belgilashda Hisob palatasi, Moliya vazirligi hamda Axborot texnologiyalari va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi bilan birgalikda “Davlat auditi” dasturiy kompleksi ishlab chiqilgan bo‘lib, ushbu dasturiy kompleksga hisobot shaklllarini kiritish natijasida kerakli barcha hisobotlarni avtomatik ravishda elektron shaklda olish imkoniyati mavjudligi inobatga olinmagan.

Ushbu qaror loyihasini qabul qilish jarayonida Agentlik tomonidan ushbu normani belgilash maqsadga muvofiq emasligi haqidagi taklifi loyiha tashabbuskori bo‘lgan Iqtisodiyot va moliya vazirligi tomonidan inobatga olinmagan.

Yuqoridagi holat, o‘z navbatida, tizimda korrupsiyaviy xavf-xatarlarning yuzaga kelishiga sabab bo‘luvchi omillardan biri bo‘lib hisoblanadi.

Bundan tashqari, O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2022-yil 30-dekabrdagi “O‘zbekiston Respublikasining “2023-yil uchun O‘zbekiston Respublikasining davlat byudjeti to‘g‘risida”gi Qonuni ijrosini taʼminlash chora-tadbirlari to‘g‘risida” PQ-471-son Qarorining 14-band 3-xatboshisida Iqtisodiyot va moliya vazirligi tomonidan 2023-yil 1-iyunga qadar vazirlik va idoralarning ichki audit xizmatlari faoliyatini baholash lozimligi haqidagi norma kiritilgan.

Yaʼni, bu bilan respublikamizda byudjet siyosatini yurituvchi Iqtisodiyot va Moliya vazirligi tomonidan byudjet to‘g‘risidagi qonunchilik buzilishi holatlarini aniqlash vakolatiga ega bo‘lgan ichki audit xizmatlari faoliyatini baholashda bevosita aloqaga kirishish manfaatlar to‘qnashuviga yoki boshqa korrupsiyaviy omillarning kelib chiqishiga yo‘l ochib berilgan.

Qayd etilgan kamchiliklarga ichki audit xizmatlari faoliyatinining to‘liq mustaqil emasligi, ularning o‘z vazifalarini to‘laqonli amalga oshirib borayotganligini nazorat qilishning aniq mexanizmlari mavjud emasligi, amalga oshirilayotgan ishlari yuzasidan jamoatchilikka ochiq hisobotlarni topshirmasligi, auditorlarning malakasini oshirishning aniq tartibi ishlab chiqilmaganligi kabi omillar sabab bo‘lmoqda.

Yuqoridagilarga ko‘ra, ichki audit xizmatlari faoliyatini yana-da takomillashtirish, davlat xaridlarini amalga oshirishda qonunchilik talablariga rioya qilinishini taʼminlash, byudjet mablag‘laridan samarali foydalanilishiga erishish hamda davlat buyurtmachilarining masʼuliyatini yana-da oshirish maqsadida bir qator takliflar ishlab chiqilgan holda O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Administratsiyaga yuborildi.

Korrupsiyaga qarshi kurashish agentligi

Axborot xizmati