Halol va sog‘lom raqobat, korrupsiyadan xoli tadbirkorlik muhitini yaratishda tadbirkorlik subyektlarining huquqiy madaniyatini yuksaltirish, biznesda korrupsiyaga nisbatan murosasiz munosabatni kuchaytirish hamda insofli tadbirkorlar qatlamini kengaytirish dolzarb vazifalardan sanaladi. Shu kabi chora-tadbirlarni samarali amalga oshirish maqsadida Korrupsiyaga qarshi kurashish agentligi va O‘zbekiston Respublikasi Savdo-sanoat palatasi o‘rtasida 2021-yil 30-noyabrda o‘zaro hamkorlik to‘g‘risidagi Bitim imzolangan.

Shuningdek, ushbu Bitim orqali mamlakatda qulay ishbilarmonlik va investitsion muhitni shakllantirish, tadbirkorlar manfaatlari ustuvorligi va xususiy mulkning daxlsizligi prinsiplarini amalda ruyobga chiqarishga ko‘maklashish, ularning faoliyatiga salbiy taʼsir ko‘rsatadigan yoki cheklaydigan sabab va shart-sharoitlarni bartaraf etish yuzasidan takliflar ishlab chiqish kabi muhim vazifalar ham belgilab olingan.

Shu maqsadda Agentlik, Savdo-sanoat palatasi, Biznes-ombudsman hamkorligida 2023-yil  I-choragi davomida 2 490 nafar tadbirkorlik subyektlari o‘rtasida mamlakatimizda ishbilarmonlik muhitini yaxshilash, tadbirkorlik faoliyatini yuritishda noqonuniy aralashuvlar, shuningdek, yuzaga kelayotgan tizimli muammolarni aniqlashda shaffoflikni taʼminlashga qaratilgan so‘rovnoma o‘tkazildi.

Unda tadbirkorlik faoliyatini amalga oshirish jarayonida korrupsiyaviy holatlarga duch kelganmisiz, degan savolga respondentlarning 206 nafari (8,2%) “ha, doimo”, 825 nafari (34%) “gohida”, 1459 nafari (58,8%) “hech qachon”  deb javob qaytargan.  Respondentlarning 1664 nafari (66,6%) fikricha, so‘nggi bir yil davomida o‘zi yashab kelayotgan tuman (shahar)da korrupsiya darajasi kamaygan, 290 nafari (11%) ko‘payganligini, 536 nafari esa (21,4%) o‘zgarmaganligini bildirgan.

So‘rovnoma ishtirokchilarining 850 nafariga ko‘ra, litsenziya olishda tadbirkor ko‘proq korrupsiyaga kirishishga majbur, 792 nafari esa yer maydoni ajratilishida, 598 nafari tadbirkorlik faoliyatini tekshirishda bu illatga duch kelayotganligini qayd etgan.

Joriy yilning may oyi davomida 3 200 nafar tadbirkorlik subyektlari o‘rtasida navbatdagi so‘rovnoma o‘tkazildi. Unda tadbirkorlik subyektlarining 333 tasi (10,4%) banklarga kredit olish bo‘yicha yo‘llagan murojaatlari  2 oydan ortiq, 292 tasi (9,1%) 2 oy, 713 tasi (22,3%) 1 oy, 772 tasi (24,1%) 15 kun, 689 tasi (21,6%) 10 kun muddatda ko‘rib chiqilganligini bayon qilgan.

So‘rov natijalari ko‘rsatishicha, kredit olish masalasidagi murojaatlarning 1275 tasi (39,9%) banklar tomonidan qabul qilinmasdan qaytarilgan. 

Agarda duch kelgan bo‘lsangiz, bankning qaysi darajadagi xodimi norasmiy to‘lov yoki sovg‘a talab qilgan, degan savolga tadbirkorlarning 534 nafari (16,7%) kredit bo‘limi boshlig‘i, 507 nafari (15,9%) kredit bo‘limi mutaxassisi, 399 nafari (12,5%) filial boshqaruvchisi, 161 nafari (5%) bankning viloyat boshqarmasi masʼul xodimi, 108 nafari (3,4%) bankning viloyat boshqarmasi boshlig‘i tomonidan to‘lov yoki sovg‘a qilishga majbur qilinganligini maʼlum qilgan.

Tadbirkorlarning 466 nafari (15,4%) qayd etishicha, norasmiy to‘lovlar yoki sovg‘alarning taxminiy qiymati 1 mln so‘mdan 10 mln so‘mgacha qiymatni tashkil etadi. 452 nafar tadbirkor (15%)  bu miqdorni 100 ming so‘mdan 1 mln so‘mgacha deb javob qaytargan bo‘lsa, 316 nafari (10,5%) 10 mln so‘mdan 100 mln so‘mgacha, 179 nafari esa  (5,9%) 100 mln so‘mdan ortiq ekanligini bildirgan.

Mazkur so‘rovnomalar orqali tadbirkorlik subyektlari faoliyatidagi korrupsion holatlar, ularning sabab va shart-sharoitlari aniqlandi va shu  bilan birga, ularga oqilona yechim topishga qaratilgan tegishli takliflar ishlab chiqildi.   

Shuningdek, Bitim doirasida Savdo-sanoat palatasi, Korrupsiyaga qarshi kurashish agentligi, Biznes-ombudsman hamda BMTning giyohvandlik va jinoyatchilik bo‘yicha boshqarmasi Markaziy Osiyodagi vakolatxonasi (UNODC) hamkorligida O‘zbekiston tadbirkorlik etikasi kodeksi ishlab chiqildi va 10 ming nusxada chop etilib, tadbirkorlarga yetkazildi. 

2022 yil noyabr oyida o‘tkazilgan “O‘zbekiston biznes hamjamiyatida halollik” biznes forumi hamkorlikdagi saʼy-harakatlar salmog‘ida yana bir muhim qadam bo‘ldi. Forum mobaynida “Korrupsiyaga qarshi kurashish xartiyasi” qabul qilinganligi buning asosiy dalillaridan biridir.

Mazkur Xartiya  tadbirkorlik subyektining moliyaviy faoliyatini boshqarish, shartnoma munosabatlari, kadrlarni tanlash va o‘qitish, ichki intizom va qonuniylikni mustahkamlash, davlat xaridlari kabi muhim yo‘nalishlarda korrupsiya xavflarining oldini olishga qaratilgan kompleks choralarni qamrab olgan.

Ushbu hujjat normalarini amaliyotga joriy etish orqali xususiy sektorda korrupsiyaning oldini olish, mamlakatning investitsiyaviy jozibadorligini oshirish, halol tadbikorlarni rag‘batlantirish tizimini joriy etish maqsad qilingan.

Xartiya qoidalarini amalga oshirish bo‘yicha Savdo-sanoat palatasi tomonidan “Xartiyaga qo‘shilish va Xartiya aʼzolarining Yagona Reyestrini yuritish tartibi to‘g‘risida”gi Nizom ishlab chiqilib,  Agentlik, Palata hamda Biznes-ombudsmanning qo‘shma qarori bilan tasdiqlandi.

Nizomda tadbirkorlik subyektlari tomonidan Xartiyaga qo‘shilish, maʼlumotlarni elektron “yagona reyestr”da aks ettirish va reyestrdan chiqarish tartibi aniq belgilab berildi. Reyestrni yuritishga Savdo-sanoat palatasi masʼul etib belgilanib, korrupsiyaga qarshi choralarni samarali joriy etgan tadbirkorlik subyektlariga sertifikat topshirish yo‘lga qo‘yildi.

Shunga ko‘ra, 2022 yilda Korrupsiyaga qarshi kurashish Xartiyasiga qabul qilish bo‘yicha komissiyaning 5 ta yig‘ilishi o‘tkazilib,  265 ta tadbirkorlik subyekti Xartiya aʼzoligiga qabul qilindi.  Shu kabi 2023 yilning 1-yarim yilligida maxsus komissiyaning 2 ta yig‘ilishi bo‘lib o‘tdi va Xartiya aʼzolari soni yana 226 taga ortdi.   

Bundan tashqari, o‘zaro hamkorlikda tadbirkorlik subyektlari bilan doimiy tarzda davra suhbatlari, seminarlar, uchrashuvlar tashkil etib kelinmoqda.  Xususan, 2022 yilning 18-20 may kunlari Samarqand shahrida Korrupsiyaga qarshi kurashish agentligi, Bosh prokuratura va BMTning giyohvandlik va jinoyatchilik bo‘yicha boshqarmasining Markaziy Osiyo bo‘yicha vakolatxonasi vakillari bilan hamkorlikda “Investitsion faoliyatda korrupsion holatlarning olish va unga qarshi kurashish” mavzusida mintaqaviy seminar,  10 noyabrda tadbirkorlar bilan “Biznes — korrupsiyaga qarshi” mavzusida muloqot, shuningdek, 29-noyabr kuni Toshkent shahrida “O‘zbekiston biznes-hamjamiyatida  halollik” mavzusida xalqaro biznes-forum tashkil etildi.

Tadbirkorlik faoliyatini yuritishda hanuzgacha saqlanib qolayotgan byurokratik to‘siqlar, korrupsiyaviy omillar bo‘yicha muammolar va ularning yechimi bo‘yicha Korrupsiyaga qarshi kurashish agentligi va Savdo-sanoat palatasi hamkorligi bundan buyon ham izchil davom ettiriladi. Maqsad —  yangi O‘zbekistonda korrupsiyasiz biznes tarixini birgalikda yaratishdir.

 

Korrupsiyaga qarshi kurashish agentligi

Axborot xizmati